‘Zo af en toe even op de trom roffelen’
Hein Griffioen is toezichthouder bij een VVT-instelling, docent bij de NVTZ-academy op het terrein van calamiteiten en penvoerder van de nieuwe Calamiteitengids van de NVTZ. Zijn advies: ‘Zet als toezichthouder het thema crisis/calamiteit periodiek op de agenda. Om goed voorbereid te zijn.’ Hij ervoer dat zelf tijdens de corona-pandemie.
De NVTZ heeft een nieuwe calamiteitengids uitgebracht. Dat ging gepaard met een kleine enquête. Wat was de belangrijkste uitkomst? Zijn toezichthouders bezig met calamiteiten?
Hein Griffioen: ‘Op de vraag wie van de toezichthouders in 2022 calamiteiten op de agenda had gehad, reageerde minder dan de helft (40 %) met “ja”. De meerderheid dus niet. Wat daarbij opviel, was dat ziekenhuistoezichthouders het in meerderheid wel hadden gedaan. Dat is ook wel verklaarbaar omdat bij ziekenhuizen het risicoprofiel en de media-geniekheid van een crisis het grootst is.’
Maar dat ontslaat andere instellingen (GGZ, gehandicaptenzorg, VVT, welzijn) niet van de plicht om ook aandacht voor calamiteiten te hebben in de raad?
‘Zeker niet. Het risicoprofiel van een VVT is misschien een stuk lager, maar ik heb aan den lijve ondervonden hoe groot ook daar het effect kan zijn van een calamiteit. Tijdens de coronapandemie zag je dat ziekenhuizen als eerste beschermingsmiddelen kregen. Omdat het risico daar het grootst leek en de pandemie daar aangepakt kon worden. Het probleem bleek bij de VVT ook enorm groot. Daar zijn zoveel kwetsbare mensen gestorven. Maar beschermingsmiddelen kwamen er pas veel later. Dat is een goed voorbeeld van hoe belangrijk het is om zorgbreed calamiteiten als toezichthouder te agenderen.’
Want het staat te slecht op de agenda!
‘De enquête zegt daar ook wel wat over. Minder dan de helft van de respondenten gaf aan dat calamiteitenbeleid een plek heeft in de visie op toezicht. Ook hier scoorden ziekenhuizen weer beter. Als ik naar mezelf kijk: ik ben voorzitter van de RvT van een VVT. Ik was best op de hoogte van het risico van een pandemie (corona-red.). Toch heb ik het in mijn raad in de anderhalf jaar dat ik daar toen zat ook niet geagendeerd. Zo gaat dat vaak, merk ik bij zelfevaluaties die ik begeleid. Het was een wake up call voor me. Elke zorginstelling zou calamiteiten moeten agenderen als gespreksonderwerp.’
Want van een crisis leer je?
‘Het onderzoek van de NVTZ wees uit dat 73 % een calamiteit bespreekt als er elders eentje is geweest. Dan staan calamiteiten opeens weer op het netvlies van iedereen. Wat opvalt, is dat naast de ziekenhuizen de gehandicaptenzorg (84 %) hier heel hoog scoort. Gebeurt er bij een collega-instelling iets, dan is er extra awareness. Hetgeen natuurlijk ook wel verklaarbaar is.’
Worden toezichthouders in de zorg (preventief) betrokken bij oefeningen rond een calamiteit in een organisatie?
‘De enquête geeft aan dat slechts zeven procent van de toezichthouders meedoet met een calamiteitenoefening. Dat klinkt weinig, maar het viel me eigenlijk nog mee. Ik dacht dat vrijwel niemand het deed. Toch is het ook een hele goede aanbeveling om ook toezichthouders bij een calamiteitenoefening te betrekken.’
De nieuwe calamiteitengids van de NVTZ is uit. Waarom is het voor toezichthouders aan te bevelen die eens door te nemen?
‘De laatste gids was al weer van twaalf jaar geleden. Toezichthouders zitten er vaak acht jaar (vier jaar plus een herbenoeming-red). We hebben sinds de vorige gids dus te maken met een hele nieuwe generatie toezichthouders. Het is heel goed dat zij dit thema weer eens tot zich nemen. Zo af en toe is het goed om eens weer even op de trom te roffelen. Zeker ook bij VVT-instellingen omdat daar per definitie het risicoprofiel veel lager is dan bijvoorbeeld bij ziekenhuizen. Maar de aandacht ervoor is er niet minder belangrijk om. Er is in 2019 en 2020 bij 21 VVT- en gehandicaptenzorgorganisaties een Integraal RisicoManagement volwassenheidsprofiel opgesteld, naar analogie van een vergelijkbaar model voor banken van De Nederlandse Bank. De conclusies daarvan stemden niet vrolijk. Corona was in die zin ook weer een wake up call. De Gids is een mooi vehikel om het onderwerp calamiteit weer eens onder de aandacht te brengen in een raad.’
Lees hier het artikel dat Governance Update eerder publiceerde over de gids.
