Morele dilemma’s in de boardoom

In het boek Morele dilemma's in de boardroom beschrijft Mijntje Lückerath-Rovers inzichten uit de psychologie en corporate governance over morele oordeelsvorming, morele identiteit en de relatie met stakeholder-denken.

Morele dilemma's

Geregeld wordt er op acties en besluiten van bestuurders, commissarissen en toezichthouders bij ondernemingen en organisaties gereageerd met uitspraken zoals: waar was hun moreel kompas? … Hoe hebben ze dit besluit kunnen nemen?... ‘Op welke planeet leven deze mensen?.’ De buitenwereld begrijpt dan niet hoe een besluit tot stand is gekomen en welke afwegingen de bestuurders en commissarissen daarbij gemaakt hebben. Ook bestuurders en commissarissen geven zelf soms aan dat een bepaald besluit ‘een lastig moreel besluit was’, dat ze proberen ‘het goede te doen’, of dat iets een ‘Catch 22’ of een ‘duivels dilemma’ was. In een enkel geval komen ze terug op een gemaakt besluit omdat ze de maatschappelijke ophef over een besluit onderschat hebben. Maar de reputatie van het bedrijf heeft dan vaak al schade opgelopen.

Kloof

Mijntje Lückenrath: ‘Mijn verbazing over deze kloof tussen bestuurders en commissarissen enerzijds en de buitenwereld anderzijds was de aanleiding voor dit boek. Vragen die daarbij opkwamen waren:

• Hoe worden besluiten genomen bij dilemma’s waar morele normen bij betrokken zijn?
• Hoe kan het dat er zo weinig inzage is in-, en daardoor misschien ook minder begrip is voor-, de afwegingen van bestuurders en commissarissen is?
• En, hoe kan het dat bestuurders en commissarissen zich soms zo vergissen in de reacties van de buitenwereld?

Moreel kompas

Het boek gaat dus over de morele dilemma’s in de boardroom. Meestal gaat het bij een moreel dilemma om een keuze tussen meerdere goede of slechte alternatieven, waarbij meerdere morele normen en meerdere belangen betrokken zijn. De afwegingen die bestuurders en commissarissen moeten maken zijn niet altijd goed of fout, zwart of wit, linksaf of rechtsaf. Morele normen als eerlijkheid, rechtvaardigheid, loyaliteit en goed burgerschap, en belangen op de korte of de lange termijn, van werknemers of aandeelhouders, van individuen of van de onderneming, kunnen met elkaar conflicteren. De metafoor van het morele kompas is mijns inziens dan ook een te simpele voorstelling. Het gaat er vanuit dat er maar een richting de juiste richting is en dat daar geen twijfel over is. Maar bestuurders en commissarissen en toezichthouders moeten niet alleen vaak meerdere belangen van verschillende stakeholders, waaronder werknemers, klanten, aandeelhouders en de samenleving als geheel, tegen elkaar afwegen. Maar ze hebben ook te maken met conflicterende morele normen, die soms ook nog eens subjectief zijn. Doordat de belangen vaak tegenstrijdig en morele normen conflicterend kunnen zijn, zijn de afwegingen die bestuurders en commissarissen moeten maken niet eenvoudig. Ze hebben dan ook een grote verantwoordelijkheid dit goed voor te bereiden, de juiste perspectieven mee te nemen, een keuze te maken en er goed over te communiceren.

Moresprudentie

In dit boek staan morele dilemma’s in de boardroom centraal. Psychologische inzichten over morele identiteit en morele oordeelsvorming worden beschreven waarbij niet alleen de eigen persoonlijke normen en waarden belangrijk zijn, maar ook de morele plicht en de verantwoordelijkheid van bestuurders en commissarissen bij het zorgvuldig afwegen van alle belangen. Deze inzichten worden in praktische handvatten uitgewerkt om bestuurders en commissarissen te helpen hun overwegingen bij morele dilemma’s beter te structureren en het juiste gewicht toe te kennen aan de mogelijk conflicterende normen en belangen. Dit verbetert niet alleen de interne besluitvorming maar kan ook helpen bij het beter communiceren over het genomen besluit. In het boek zijn ook elf casussen rondom een moreel dilemma gedetailleerd uitgewerkt, zoals bijvoorbeeld het handhaven van een CEO die loog over zijn cv, het terugbetalen van corona-steun, het gebruikmaken van geitenpaadjes in de wet, het toestaan van belangenverstrengeling bij een museum of het betalen van losgeld bij een cyberaanval. Elke casus wordt gevolgd door een paar kleinere maar vergelijkbare casussen waaruit blijkt dat andere bestuurders en commissarissen soms andere afwegingen maakten. Deze moresprudentie illustreert de complexiteit en de subjectiviteit van de afwegingen bij morele oordeelsvorming.

Meer weten over dit boek? Kijk hier.