Zorgtoezicht: piek moet nog komen

Bood toezichthouder voldoende bescherming tijdens COVID-19? Piek in zorgtoezicht moet nog komen.

Aan het einde van elk kalenderjaar was er altijd wel gesteggel tussen zorgverzekeraars en zorginstellingen. Of er was wel overproductie waardoor wachtlijsten ontstonden, of er was wel gedoe over de contracten voor het jaar erop. Hoe zal het einde van dit jaar – met COVID-19 in het achterhoofd - er qua gesprekken uit gaan zien? Toezichthouders van zorginstellingen gaan vermoedelijk een tumultueus tweede half jaar tegemoet. Want waar het virus in rustiger vaarwater lijkt terecht te zijn gekomen, is de kans groot dat zorgtoezicht (auditcommissie) nu pas naar een piek gaat toewerken. Niet dat toezichthouders niks hebben gedaan afgelopen maanden, ze zijn vast heel druk geweest, maar er ligt nog een geweldige klus te wachten. Alle bestaande kerncijfers (houvast in normale tijden) zijn immers totaal waardeloos geworden. Omzet en kosten zijn totaal overhoop gehaald. Waar stuur je nog op? Voorbeeld. De zorgomzet van de algemene ziekenhuizen is, door de vermindering van de reguliere zorg tijdens de coronacrisis, de afgelopen maanden met gemiddeld 47 procent gedaald. Dat komt neer op een bedrag van 700 miljoen euro per maand, berekende de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ). En dat bedrag kan in de maanden maart, april en mei oplopen tot een bedrag van circa 2,1 miljard. Daarbovenop komen voor zorginstellingen nog de extra kosten die gemaakt zijn specifiek voor corona. Er zijn extra triagetenten gebouwd links en rechts, CT-scanners voor grote bedragen ingekocht, beschermingsmaterialen aangeschaft voor personeel etc. Er daar staat gaan standaard DBC tegenover. Er zijn geen heldere bedragen waarmee je kunt rekenen in deze coronatijden. Er is wel een speciale code om coronapatiënten te ‘bekostigen’, maar dat is vooralsnog een schatting. De echte kosten zullen vermoedelijk totaal anders zijn. Wat gaat revalidatie van coronapatiënten kosten? Aanname is dat veel patiënten lang klachten hebben. Wat zullen de echte kosten van de IC’s zijn afgelopen jaar? En alleen al de extra kosten voor ziekenhuizen worden geschat op twee miljoen per maand.

Geweldige inkomstenderving

Zijn dat de ziekenhuizen, in de periferie van de primaire en secundaire zorg spelen nog hele andere factoren. In de vorige Governance Update hintte Gabriëlle Verbeek daar al op. Zij stelde onder meer: ‘We lopen bijvoorbeeld in de GGZ nu momenteel geweldige financiële risico’s. De GGZ wordt deels gefinancierd vanuit de WMO. Draai je productie, krijg je geld. Draai je geen productie, krijg je niks. De productie is nu door de crisis veel lager. Ook in de ouderenzorg dreigen financiële problemen. Mensen overlijden, plekken worden niet opgevuld. Oudere mensen blijven langer thuis wonen omdat de zorginstellingen nu minder veilig worden geacht omdat ook daar corona is.’ Dat laatste blijkt waar te zijn, zo valt onder meer te lezen in het Brabants Dagblad. ‘Honderden verpleeghuisbedden blijven leeg door coronacrisis. Door de coronacrisis worden er veel minder nieuwe mensen opgenomen dan normaal. Veel families hebben geen zin hun vader of moeder af te leveren bij de deur van de instelling. Familie mag niet mee naar binnen, zelfs meubeltjes moeten bij de voordeur gezet worden en door personeel naar de kamer gebracht.’ En overlijden mensen, dan worden woningen dus niet ingevuld. Dat is een geweldige inkomstenderving.

Coulant

Feitelijk zouden verzekeraars nu moeten staan te juichen. Immers: de uitgaven bij bijvoorbeeld ziekenhuis gaan sterk naar beneden omdat er minder reguliere zorg wordt geleverd. Volgens de logica van de economie zouden dan volgend jaar de premies voor burgers naar beneden kunnen. Immers: minder zorgkosten gemaakt. Zouden veel burgers toejuichen. Tegelijkertijd zouden alle ziekenhuizen omvallen. De Verzekeraars hebben zich nu al coulant opgesteld. Ziekenhuizen kunnen vanaf 1 mei een maandelijks voorschot krijgen van de zorgverzekeraars, om hen de ruimte te geven om in crisistijd te voldoen aan hun betalingsverplichtingen. Andere zorgaanbieders kunnen vanaf 15 mei continuïteitsbijdragen aanvragen bij zorgverzekeraars. Zorg en Zekerheid heeft al laten weten dat ze volledig uit gaan geven wat ze aan premies hebben ontvangen. En ook minister De Jonge heeft al in een eerdere fase aangegeven dat er geen zorginstellingen hoeven om te vallen. In die zin zal toezicht er aan het einde van het jaar wel goed vanaf gaan komen. De overheid lijkt iedereen te redden deze tijd, en zeker de zorg. Niets wijst erop vooralsnog op dat zorginstellingen afgerekend gaan worden op niet goed beleid. In die zin kan toezicht rustig gaan slapen en voor lief nemen dat de normale kerncijfers er even niet zijn.

Groot gevaar

Toch schuilt er een enorm gevaar. Er zijn zoveel onzekerheden dat vinger aan de pols letterlijk en figuurlijk in de zorg nodig is. Want wat als er een tweede piek komt? Wat als de revalidatie doorloopt in 2021? Wie betaalt dat? Wat als er heel lang zorgbedden in verpleeghuizen leeg blijven staan? Vroeg of laat krijgt de auditcommissie te maken met dit soort vragen. Planningen zijn niet te maken, betrouwbare forcasts bestaan even niet meer. De kans is groot dat de verantwoordelijkheidsvraag vroeg of laat als een boomerang alsnog terugkomt. Ook bij toezicht. En dreigt immers een discussie van heel andere omvang. De oppositie in Den Haag is al heel langzaam de messen aan het slijpen. Steeds meer kritiek komt er bijvoorbeeld op hoe we zijn omgegaan met thuiszorg en verpleeghuizen. Citaat uit het nieuws: de situatie in veel verpleeghuizen is ondragelijk. Te weinig beschermingsmiddelen, onvoldoende personeel en slechte communicatie zorgen voor een onhoudbare situatie. Daar zijn veel sterfgevallen geweest en wie is daar verantwoordelijk voor? De politiek die niet gezorgd heeft voor voldoende bescherming? Of hadden directies zelf (en dus ook toezichthouders) aan de bel moeten trekken? Wie krijgt straks de Zwarte Piet? Wie is/was verantwoordelijk? Krijgen we procedures? Hebben toezichthouders voldoende gedaan om directies scherp te houden? Kon dat eigenlijk wel? Wisten we genoeg? Zijn raden van toezicht geïnformeerd? Hebben ze doorgevraagd? Het is een wereld die nog ontdekt moet gaan worden. Maar dat die discussie over de schuldvraag gaat komen, is zeker. Je zult maar een ouder verloren zijn aan corona in een verzorgingstehuis terwijl die nog vitaal was. In alle hoeken van de zorg zal in het after-debat gezocht worden naar wat (los van wat er goed ging) fout is gegaan. De schuldvraag zal niet ongemoeid blijven. Komt er geen tweede piek in corona, komt er wel een tweede piek in zorgtoezicht. Is er een toezichts-vaccin nodig of zijn de raden van toezicht voldoende ‘ingeënt’ en hebben ze voldoende (groeps)immuniteit opgebouwd om deze crisis goed door te komen? Voldoende afstand houden is een tweede natuur voor de commissaris. Maar is dit 1,5 meter afstand van de afgelopen maanden afdoende geweest? Of hadden ze dichter op de bal moeten zitten? In de buurt blijven voorlopig lijkt het devies. Vakantie veraf -indien überhaupt mogelijk- lijkt niet verstandig.