'Technische bedrijven zijn uitermate geschikt voor vrouwen' - Interview met Aukje Kuypers, zakenvrouw van het jaar 2018 en bestuurslid Nationaal Register

37e Zakenvrouw van het Jaar Aukje Kuypers

In de jaren ’20 van de vorige eeuw zag haar overgrootvader de opkomst van de centrale verwarming als kans om zijn bedrijf uit te bouwen. Bijna een eeuw later pakt ook Aukje Kuypers, vierde generatie aan het roer van technisch dienstverlener Kuijpers, haar kansen op het gebied van energieneutrale en gezonde installaties voor gebouwen en industrie – liefst met zoveel mogelijk vrouwen én ‘Anders Denkers’ erbij. Haar feeling voor inclusief innoveren werd onlangs beloond met de titel Prix Veuve Clicquot Zakenvrouw van het Jaar 2018.

Aukje Kuypers is nummer 37 in een lange rij van illustere voorgangers en neemt het stokje over van aanbieder van Amerika-reizen Elske Doets. Daags nadat Kuypers werd verkozen tot Zakenvrouw van het Jaar 2018, vertelde zij in een interview met het Eindhovens Dagblad waarom zij de prijs mede opdroeg aan haar oudtantes van de tweede generatie: die mochten destijds van hun vader slechts administratieve klusjes doen. Hun ongenoegen daarover wendden ze aan om een protestlied te schrijven. Met dat protest plaveiden ze de weg voor de nieuwe generaties en daarmee ook voor Aukje Kuypers (voor de oplettende lezer: Kuypers is de achternaam, terwijl het bedrijf Kuijpers heet. “Het familiebedrijf heeft twee oorlogen overleefd, een tijd van sappelen. Destijds werden voor het zetten van de bedrijfsnaam gietijzeren letters gebruikt, waarbij uit kostenoverwegingen de ‘i’ en de ‘j’ zijn samengevoegd tot één letter, de Griekse ‘y’.” Bij het bedrijf zijn de i en de j puntjes in ere hersteld, maar de familienaam blijft Kuypers). Kuypers is inmiddels alweer vijf jaar directievoorzitter van het familiebedrijf met Brabantse wortels, een bestaan waar de tantes slechts van konden dromen.

Hoezo jong?

De ‘winst’ van de titel Zakenvrouw van het Jaar 2018 kwam voor de vrouw aan het roer van het expanderende Kuijpers, dat de afgelopen jaren meerdere bedrijven overnam en inmiddels vestigingen heeft in heel Nederland, als volslagen verrassing. “Mijn eerste reactie was: ‘Waarom nomineren ze míj daar nou toch voor?’” Na de initiële schok kwam de trots: de erkenning is in de pocket, niet alleen voor Kuypers zelf, maar voor het hele team. Die trots kwam niet alleen naar boven op het moment dat Kuypers op 19 maart in Amsterdam de Prix Veuve Clicquot uitgereikt kreeg door vicepremier Kajsa Ollongren, maar ook toen zij de morning after the night before het moederbedrijf in Helmond binnenliep. “De hal leek wel een bloemenwinkel, en middenin die bloemenzee zat Hanny” – al meer dan 25 jaar receptioniste en zowel voor medewerkers als klanten icoon van het concern – “zo trots als een pauw.” De grote verrassing ten spijt, de jury koos natuurlijk niet voor niets voor Kuypers: volgens het juryrapport draagt zij wezenlijk bij aan de positieve waardering van het vrouwelijk ondernemerschap in Nederland. Komt dat doordat sinds haar aantreden het aantal vrouwen binnen het bedrijf toeneemt? Nuchter: “Nee, dat denk ik niet. Wij werken nu met 88 vrouwen, 10 daarvan vervullen een technische functie. Dat zijn er 10 meer dan vijf jaar geleden, maar het aantal vrouwen groeit verhoudingsgewijs mee met het bedrijf, een multiplier zit er niet in. Pas dan zou het accepteren van de credits op z’n plek zijn. In onze directie voldoen we aan het streefcijfer van 30 procent vrouwen, maar onze commissarissen zijn 4 mannen – er zit nog veel ruimte voor verbetering. Ik doe erg mijn best om vrouwen te werven, maar de bereidheid is er nog niet echt.” Wellicht is het hardcore technische karakter van het familiebedrijf daar de oorzaak van? Met een schaterlach: “Welnee, wij zíjn helemaal geen hardcore technisch bedrijf. Ja, tuurlijk, de business is technisch, maar ik zie Kuijpers als mensenbedrijf. Wij bouwen onze systemen niet in een productieomgeving, maar op locatie.” Dat maakt dat je in contact komt met mensen van zeer diverse pluimage en zo ontstaat een dynamiek waarbij feelingmet de ‘menskant’ onontbeerlijk is. “Als installatiebedrijf werk je nauw samen met de bouw en behalve met aannemers en architecten ook met gemeenten en gebruikers. Je moet dus verbinden en daar zijn vrouwen over het algemeen erg goed in. Net zoals vrouwen een sterke drive en focus hebben en secuur zijn, eigenschappen die zeer welkom zijn.” Kuypers ziet dus kortom vooral de voordelen van haar vrouw-zijn. Dit in tegenstelling tot haar voorganger Elske Doets, na haar uitverkiezing tot Zakenvrouw van het Jaar 2017 ook door Topvrouwen.nl geïnterviewd, die vertelde regelmatig in de knoop te komen met ‘mannelijke ego’s’. In dat interview zei Doets dat de generatie van haar vader (ook Doets staat aan het hoofd van een familiebedrijf) grote moeite heeft met vrouwelijk succes. Tijdens een interview kreeg zij zelfs de vraag of ze een ‘mannenhater’ is, plus de opmerking dat succesvolle vrouwen altijd doorschieten met hard werken, terwijl mannen lekker op de tennisbaan staan – en daar en passant een vrouw opduikelen die níet zo hard werkt. Kuypers deelt deze negatieve ervaringen niet: “Nee, bij mij gaat dat gelukkig heel anders. Hooguit kreeg ik, toen ik net bestuursvoorzitter was op mijn 34e, wel eens de opmerking dat ik nog zo jong was. Maar dan stelden mannen al snel lachend vast dat zij zelf nog jonger waren toen ze de top bereikten – blijkbaar valt dat bij een vrouw meer op. Dergelijke opmerkingen moet je relativeren, niets aan de hand.”

Doorstromen: het kan wél

Terug naar de vrouwelijke meerwaarde. Vrouwen breken met succes hiërarchische en formele structuren open, signaleert Kuypers: “We zijn een serieuze branche, maar vrouwen weten lichtheid in elk gesprek te brengen. Terwijl mannen uit zichzelf minder vaak van zakelijkheid naar luchtigheid switchen, vermengen vrouwen zakelijkheid met interesse voor ieders privésituatie en humor. Dat maakt dat je binnen alle serieuze situaties veel beter kunt relativeren, en wie goed kan relativeren, staat ook open voor andere inzichten.” De menskant van Kuijpers maakt dat Kuypers het bedrijf als zeer vrouwvriendelijk ziet. “Ik denk dat veel meer technische bedrijven bij uitstek geschikt zijn voor vrouwen. Energieneutraal produceren is een integraal proces waarbij je elkaar nodig hebt, en circulair ondernemen vereist veel discipline waarvoor ál het beschikbare talent nodig is.” Er is dus kortom meer te doen dan puur technisch handwerk, een ontwikkeling waardoor branche en vrouwen naar elkaar toe bewegen. “Dat landt alleen nog niet zo bij vrouwen – ze happen niet snel als het om techniek gaat. Jammer hoor, want ik zie dat doorstroom van vrouwen wel degelijk mogelijk is.” Kuypers zegt dat vanuit haar rol als onafhankelijk bestuurslid van de Stichting Nationaal Register, gespecialiseerd in werving en selectie van commissarissen en toezichthouders. “Het afgelopen jaar was 50 procent van de benoemingen vrouw, dus het kan wel, hoewel het met de huidige disbalans in man/vrouw-verhoudingen nog een druppel op een gloeiende plaat is. Maar hopelijk zien gaandeweg steeds meer vrouwen in dat ook techniek en bouw uitermate geschikte branches voor hen zijn.”

U vraagt, wij draaien

Kuypers kan dus minder bijdragen aan de man/vrouwverhoudingen dan zij zou willen, maar waarop is dan de visie van de jury – een wezenlijke bijdrage aan vrouwelijk ondernemerschap – gebaseerd? “Ik denk dat mijn langetermijnvisie daaraan bijdraagt.” Die langetermijnvisie zit aantoonbaar in het DNA van alle generaties die betrokken zijn geweest bij het familiebedrijf. “Mijn overgrootvader zag de opkomst van de centrale verwarming als een kans en stortte zich vol op die noviteit. Zelf maakte ik in 2013 al de overstap naar energieneutraliteit, terwijl dat destijds nog niet zo gebruikelijk was. Ik doe het dus niet heel anders dan mijn voorgangers, ik doe het juist hetzelfde: oog hebben voor kansen, vooruit willen. Wij hebben als motto: zuinig omgaan met schaarse middelen, en vanuit die gedachte zag ik welke kant het op ging. Naast reguliere offertes gaven wij onze klanten ook een groene offerte als alternatief. Dat was echt vernieuwend binnen een ‘u vraagt, wij draaien’-branche.” Niet dat iedereen enthousiast reageerde: “We kregen veel ‘ja, maars’. Klanten hadden de investering er niet altijd voor over. Velen van hen zeggen nu: ‘had ik toen maar…’. Met die strategische keuze in een vroeg stadium – inzetten op de energietransitie voordat die zo heette – hebben wij ons in de kijker gespeeld. Wij zijn nog steeds overtuigd van onze insteek. We willen bijdragen aan gezonde gebouwen en werkomgevingen, bijvoorbeeld met installaties voor luchtzuivering en plafonds die licht brengen in omgevingen waar daar weinig van is.”

Klaar met de tunnelvisie

Ondanks dat Kuijpers die visie graag verder zou uitbouwen met meer vrouwen aan boord, vindt zij de aanwezigheid van ‘Anders Denkers’ nóg belangrijker. “Mensen met een andere achtergrond, 50-plussers, statushouders, mensen met een handicap: allemaal kunnen ze een geheel eigen, waardevolle bijdrage leveren. Ik noem hen Anders Denkers omdat zij zorgen voor het andere geluid dat zo hard nodig is. Ik ga mij als Zakenvrouw van het Jaar 2018 extra voor deze groepen inzetten. Ik bundel daarvoor krachten met brancheorganisaties als Uneto-VNI. We hebben de lat hoog gelegd: we willen dit jaar 150 statushouders aantrekken, plus 100 50-plussers, zij-instromers en mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Ook zie ik grote mogelijkheden voor mensen met autisme, zij zijn vaak erg getalenteerd en hebben kansen nodig. Ook onderhoud ik veel contact met scholen in de omgeving: zij bieden speciaal voor meisjes opleidingen in de techniek en noemen dat engineering for society. Door techniek in een maatschappelijke context te plaatsen, geef je het vak toegevoegde waarde voor meiden. Daar liggen grote kansen die ons helpen het patroon van werken met louter mannen in grijze pakken te doorbreken. Het valt me telkens weer op dat zij lijden aan tunnelvisie.” Kuypers schoot daardoor onlangs tijdens een ontbijtsessie voor de bouw, met de bouwagenda voor de toekomst als thema, uit haar slof. “Er werd zo schamper gereageerd op termen als openheid, diversiteit, de bouw beter op de kaart zetten. ‘Daar zijn we nog lang niet hoor’, werd er gegniffeld.” Dat maakte Kuypers boos. Lachend: “Ik ben toch al geen ochtendmens, en dan zoveel negativiteit. ‘Jongens, we zijn hier toch niet om te bevestigen waar we nu zijn?’, riep ik toen uit. We moeten naar de toekomst toewerken, en die toekomst geef je samen vorm. Dat lukt door Anders Denkers aan te trekken, mannen en vrouwen. Dán komen we vooruit.”

Tekst Nicole Gommers - Bron: topvrouwen.nl