Waarom gaat het zo vaak verkeerd?

Verplichte literatuur
Boekbespreking

De conclusie van onze vaste recensent Jacques Gerards, Best Advies, na het lezen van het boek Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders, professionaliteit in Governance: een professionele commissaris die niet integer is, voldoet evenmin als een integer commissaris die niet professioneel handelt.

Professionaliteit in governance is een coproductie van Hans Strikwerda en Jaap ten Wolde. Twee auteurs die samen hetzelfde doel nastreven: bijdragen aan de professionaliteit van commissarissen en bestuurders. De ene auteur doet dat vanuit de wetenschappelijke invalshoek met doorzicht, diepte en een geslepen pen. De andere komt uit de praktijk van de integriteitbevordering met inzicht in menselijk handelen. Ofschoon wel eens hoopvol wordt verondersteld dat commissarissen en bestuurders in Nederland nu wel de vrijblijvendheid voorbij zijn, vinden de auteurs een dwingende titel (Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders) nodig. Die titel gaat ervan uit dat bijscholing nodig is en blijft. En dat is terecht, want net zoals besturen, is toezicht uitoefenen een vak. Een vak met grote verantwoordelijkheden en bij besluitvorming met verregaande consequenties.

Deconfitures

Behalve de noodzaak tot bijscholen, vinden de auteurs het tevens wenselijk om een kernachtige analyse van deconfitures, faillissementen en andersoortige ontsporingen als leerstof op te nemen in hun boek. Het feit dat zowel commissarissen als bestuurders weinig literatuur tot zich nemen, leidt eveneens tot het verplichte karakter van dit boek. Net zoals de constatering, dat ervaringsrijke mensen soms onvoldoende in staat blijken om hun ervaring te blijven toetsen aan een zeer snel veranderende werkelijkheid. Redenen genoeg voor dit boek dus.

Vaak mis

Geopend wordt met een hoofdstuk over de redenen waarom het zo vaak mis gaat. Constateringen met herkenbare titels: verantwoordelijkheid over de schutting naar een commissie gooien, het goede-relatie-syndroom, pas op voor politici als toezichthouder en te weinig tijd. Afgesloten wordt met het samenvatten van de tekortkomingen, die tegelijkertijd goed advies in zich dragen.

Buienradar

Integriteit is het thema van het tweede hoofdstuk. De historische context, de wetenschappelijke invulling, definities, niveaus en factoren ervan passeren de revue om daarmee tot een beschrijving van een integriteitsbevorderend organisatieklimaat te komen en de betekenis van de Nederlandse Corporate Governance Code 2016 voor integriteit te bezien. De praktijk van integriteit wordt vervolgens behandeld met aandacht voor stappenplan, incorporatie, communicatie, psychologisch klimaat, sanctiebeleid, een soort van buienradar voor integriteitsincidenten en de vraag of het afleggen van een eed in het kader van integriteit wel, beperkt of geen nut heeft.

Integer besturen

Kernpunten van professioneel zijn worden achtereenvolgens uitgewerkt in: rolbewustzijn, inzicht in het toezichthoudend proces, kennis van menselijk gedrag, bewust kunnen omgaan met informatie, weten wat de kernvragen zijn, in staat zijn te adviseren en om te gaan met de digitalisering en zijn consequenties. Hierna komen aspecten van het commissariaat aan de orde: de werving en selectie, de jonge commissaris, de vrouw als commissaris, het belonen en de aandeelhouder die tevens commissaris is. Nadat de verschillen in soorten organisaties en dus daarmee de verschillen in het commissariaat in deze organisaties behandeld zijn, wordt er stilgestaan bij het integer besturen. Een interessante reeks van onderwerpen komen voorbij: integer leiderschap, morele oordeelsvorming, crises en dilemma’s, onderbuikgevoel, zelfspot en volgerschap, gedragselementen en veranderende betekenis van (gedrags)codes.

18 adviezen

Daarna worden de bijdragen van andere personen en organen uit de doeken gedaan. Van de secretaris van de RvC, via de CFO, de HRM afdeling, Juridische zaken, Internal Audit, het auditcomité, de OR, vertrouwenspersonen, meldpunten, klachtencommissies tot externe toezichthouders en onderzoeksbureaus. Het boek rond af met achttien adviezen. Een deel daarvan past bij de huidige ontwikkelingen in het commissariaat, bijvoorbeeld het zonder bestuurder vergaderen of het verlaten van het coöptatiemodel of de opleidingseis en de evaluatie-eis. Een ander deel preludeert op voortgaande professionalisering, zoals certificeren van commissarissen of het vergroten van hun financieel risico. Twee praktijkbijlagen (hoe integriteit te bevorderen en hoe een onderzoek ernaar uit te voeren), een verklarende woordenlijst en een notenapparaat completeren het boek.

Verplicht

Na lezing is helder dat een professionele commissaris die niet integer is, evenmin voldoet als een integer commissaris die niet professioneel handelt. Bovenal is duidelijk dat integriteit de basis dient te zijn van de houding en het gedrag die een professioneel opgeleide en functionerende commissaris toont. Een boek, dat gezien zijn leerzame inhoud, wat mij betreft inderdaad verplicht mag worden. Evenals de vraag bij de jaarlijkse evaluatie van de commissarissen of zij het afgelopen jaar artikelen en boeken (vakliteratuur) gelezen hebben. Meer over dit boek? Klik hier.