Oranjegevoel

Nu de barbaren weer aan de poort rammelen, halen we het Rijnlandmodel weer van stal: rekening houden met de belangen van alle stakeholders in plaats van gaan voor de hoogste bieder.   

Niet alleen landen worstelen met de migratieproblematiek en het beschermen van hun grenzen: hét verkiezingsthema van 2017. Ook voor het bedrijfsleven zijn beschermingsconstructies weer actueel, nu vijandige overnames uit het buitenland dreigen. De crisis is voorbij en de ‘barbaren’ rammelen weer aan de poort. Eerst werd PostNL opgeschrikt door een overnamebod van het Belgische Bpost. En onlangs was Unilever aan de beurt, met een vijandig bod van Kraft Heinz.

Bordje ‘Te koop’

De jacht op Nederlandse bedrijven is geopend: elf van de 25 AEX-bedrijven zou ’te koop’ staan en een ‘heel aantrekkelijke overnameprooi’ vormen, dankzij hun goedgevulde kas en het ontbreken van beschermingsconstructies, aldus de waarschuwing van een bezorgde Jeroen Dijsselbloem, minister van Financiën, geciteerd door het FD. Die krant bracht de grootste risicofondsen in beeld: Aegon, AkzoNobel (dat onlangs PPG op de poort hoorde bonken), DSM en Shell vertonen de meeste risicofactoren. Kleinere en middelgrote beursfondsen staan nog meer in de kou: 41 van alle 95 beursgenoteerde ondernemingen in Nederland (43%) is onbeschermd, volgens een onderzoek van de Erasmus Universiteit.    

Aasgieren en hyena's

Dijsselbloem vergeleek de buitenlandse belangstelling voor onze nationale corporate iconen met ‘aasgieren en hyena's die klaarstaan je bedrijf kapot te maken’. Volgens hem moet een bedrijf als Unilever ‘het lef hebben’ om zich te beschermen tegen vijandige overnames met een administratiekantoor. Daarnaast zou de Nederlandse overheid een commissie moeten instellen die vijandige overnames beoordeelt.

Dutch Discount

Tijden veranderen. De afgelopen twee decennia – sinds de geboorte van de corporategovernancediscussie in Nederland – werd er juist gepleit om de aandeelhouder meer macht te geven en  de beschermingsconstructies af te schaffen. Administratiekantoren zouden immers zorgen voor de Dutch Discount: de onderwaardering van Nederlandse beursfondsen door – vooral – Amerikaanse beleggers. Het afschaffen van certificering werd gezien als een bewijs van good governance, voor dat ‘lef’ werd zelfs geapplaudisseerd. Het ministerie van Financiën gaf zelf het goede voorbeeld door de eigen aandelenbelangen in Nederlandse ondernemingen (plus de bijbehorende overheidscommissariaten) in snel tempo terug te brengen.

Hek om Nederlandse beursfondsen

Sinds de crisis is de overheid echter weer een stuk actiever én agressiever  in de aandeelhoudersrol  (zie ook de bijdrage van Onno van den Brink, elders in dit e-zine). En inmiddels wil Dijsselbloem dus weer een hek om Nederlandse beursfondsen neerzetten en heeft minister Kamp nog net voor de verkiezingen een wetsvoorstel gelanceerd dat het kabinet de bevoegdheid moet geven om overnames in de telecomsector te verbieden of terug te draaien. Dat kan echter alleen bij sectoren – zoals telecom – die van vitaal of strategisch nationaal belang geacht worden. Een sterk staaltje verkiezingsretoriek en/of een wanhoopspoging om over het eigen graf heen te regeren.

Rijnland-model als exportproduct

Dat nationaal belang geldt bijvoorbeeld niet voor een Unilever, dat als Brits-Nederlands bedrijf ook nog eens een dubbele nationaliteit heeft. Unilever-ceo Paul Polman ziet de Angelsaksische bui dan ook al hangen en stelde  onlangs in de Financial Times dat de Britse overnameregels zouden moeten worden aangescherpt naar Nederlands model. Bij een overname moet volgens hem rekening gehouden worden met álle belanghebbenden en niet alleen met aandeelhouders. Ons Rijnland-model als exportproduct. In onze wet staat immers expliciet dat commissarissen de belangen van alle stakeholders moeten behartigen. Maar doen ze dat ook altijd?

Bestuur geschorst  

De Nederlandse corporate wereld is momenteel in de ban van nóg een spannender overname: die van Telegraaf Media Groep. Ook hier is een buitenlandse partij in het spel: het Vlaamse mediahuis (ook al eigenaar van NRC). Maar is er ook een Nederlandse geïnteresseerde: Talpa van John de Mol. In dit overnamegevecht worden alle Nederlandse governance-wapens in stelling gebracht. Allereerst de commissarissen, die mèt de familie Van Puijenbroek als grootaandeelhouder Mediahuis omarmen, omdat die partij volgens hen de continuïteit het best zou waarborgen. Overigens heeft Guus van Puijenbroek een zetel in de rvc, al zou hij de gang op gaan als de overname wordt besproken. Samen hebben Mediahuis en de familie Van Puijenbroek zestig procent van de aandelen en die willen ze niet verkopen aan De Mol. Het bestuur wilde echter onderhandelen met zowel Talpa (dat hoger biedt) als Mediahuis en werd daarom geschorst door de rvc. Een paardenmiddel.

OK: onmiddellijke voorzieningen

Dus nu haast iedereen zich naar de Ondernemingskamer: de bestuurders om hun schorsing ongedaan te maken en de ondernemingsraad, Talpa zelf en de Vereniging van Effectenbezitters om een gelijk speelveld voor beide bieders af te dwingen. De ‘OK’ heeft vergaande bevoegdheden en kan onmiddellijke voorzieningen treffen. Uniek in de wereld. De OR kan diezelfde OK inschakelen en bovendien gebruikmaken van het adviesrecht om buitenlandse overnemers een stok in de wielen te steken, eventueel samen met de rvc , zoals famously gebeurde na de overname van Hoogovens.

Sterke verdeeldheid

Bij TMG staan rvc en een belangrijke stakeholder als de OR echter lijnrecht tegenover elkaar. De hoeder van stakeholderbelangen versus misschien wel de belangrijkste stakeholder: de vertegenwoordiger van de medewerkers, die overigens sterk verdeeld zijn over de vraag wie TMG moet overnemen. Kennelijk heeft de voordrachtscommissaris beide raden niet bij elkaar kunnen brengen. Talpa eist nu de aanstelling van een onafhankelijke commissaris bij TMG. Wat is wijsheid? Daar moet de rechter zich nu over buigen. Die zal zich laten leiden door de principes van good governance en niet door het oranjegevoel dat de krant van Wakker Nederland zelf zo meesterlijk weet te bespelen, net als de politici tijdens hun verkiezingscampagne. En dat is maar goed ook.