Normale versus crisisomstandigheden
In hoeverre mag de commissaris zich mengen in zaken die primair in het bestuursdomein vallen? Dat hangt af van de staat waarin de onderneming zich bevindt, stelt Maarten Appels van Van Doorne.
Over de rol en taak van de raad van commissarissen is veel te zeggen. Toch is de wettelijke regeling ten aanzien van de taak summier te noemen. De wet bepaalt slechts dat de raad van commissarissen tot taak heeft het toezicht houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en staat het bestuur met raad ter zijde. Bij de vervulling van hun taak richten de commissarissen zich naar het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. De Corporate Governance voegt hier aan toe dat de raad zich tevens richt op de langetermijnwaardecreatie van de onderneming, de effectiviteit van de interne risicobeheersings- en controlesystemen van de vennootschap en de integriteit en kwaliteit van de financiële verslaggeving.
TMG Groep en Eneco
De afgelopen decennia is de rol van de toezichthouder significant geëvolueerd. Waar het lidmaatschap van een raad van commissarissen voorheen met name een erebaan was met een representatieve functie, is de commissaris tegenwoordig intensief betrokken bij de onderneming en haar strategie, de langetermijnwaardecreatie en de risicobeheersing. Dit zorgt in de praktijk met enige regelmaat voor discussie. In hoeverre mag de commissaris zich mengen in zaken die primair in het bestuursdomein vallen. Ik noem ter illustratie de TMG zaak (2017) waar de raad van commissarissen in de biedstrijd om de Telegraaf Media Groep het bestuur heeft geschorst en de Eneco beschikking (2018) waarin onderdeel van discussie was of de raad van commissarissen zijn bevoegdheden had overschreden. In de TMG zaak werd de raad van commissarissen in het gelijk gesteld, in de Eneco beschikking werd de raad van commissarissen verweten voorbij te zijn aan de bevoegdheidsverdelingen binnen de vennootschap. Onder omstandigheden kan de raad van commissarissen voor een dilemma worden gesteld: is de raad van commissarissen bevoegd om zich te begeven op het bestuursdomein? Deze vraag laat zich niet eenduidig beantwoorden en zal in grote mate afhangen van de feitelijke situatie binnen de onderneming. Zo maakt het een groot verschil of de onderneming zich in rustig vaarwater begeeft, onder druk staat of zelfs in staat van crisis verkeert.
Tij keren bij crisis
Indien er binnen de onderneming niets aan de hand is dan zal de raad van commissarissen zich moeten beperken tot haar kerntaken: het houden van toezicht en het bestuur met raad terzijde staan. Indien deze fase van relatieve rust echter wordt verlaten door incidenten of economische ontwikkelingen als gevolg waarvan de onderneming onder druk komt te staan, zal de raad van commissarissen moeten opschalen. De raad zal zich in de fase intensief moeten bemoeien met de onderneming, zich binnen de organisatie en desgewenst door deskundigen moeten laten informeren. Dit alles om zich een goed beeld te kunnen vormen van de ontstane situatie en de risico’s voor de onderneming. Tevens zal de raad frequenter met het bestuur moeten overleggen en dient de raad meer betrokken te worden in het besluitvormingsproces dan gebruikelijk. Mocht deze fase zich onverhoopt ontwikkelingen tot een crisis of mocht de onderneming door een gebeurtenis direct in staat van crisis komen te verkeren waardoor de continuïteit van de onderneming in gevaar is dan zal de raad van commissarissen vergaande maatregelen moeten treffen in een poging het tij te keren. In het uiterste geval kan dit betekenen dat de raad van commissarissen genoodzaakt kan zijn om bestuurders te schorsen.
Bijsturen
Concluderend betekent bovenstaande dat de mate en intensiteit van het door de raad van commissarissen te houden toezicht afhangt van de staat waarin de onderneming zich bevindt. Onder ‘normale’ omstandigheden betekent dit de raad van commissarissen niet bevoegd zal zijn zich te begeven op het bestuursdomein, in een crisissituatie zullen de boardroom dynamics duidelijk anders zijn. In zijn algemeenheid blijft gelden dat het bestuur primair verantwoordelijk is en blijft voor het bestuur, de raad van commissarissen zal echter in de fase van geïntensifieerd toezicht meer betrokken zijn bij het bestuur en zal moeten bijsturen wanneer het belang van de onderneming dit verlangt.
