‘Integer handelen stimuleert motivatie en trots’

Gewoon belasting betalen, de privacy van klanten eerbiedigen, eerlijk zaken doen: integer handelen is voor bedrijven cruciaal. Maar hoe doe je dat? Geertje Strampel, partner Risk Advisory Services bij BDO, gaat in op wat integer handelen precies betekent, hoe je het bereikt én hoe je het in je voordeel gebruikt.

Hoe ontstaat niet-integer gedrag?

‘Aan ieder schandaal, incident of andere overschrijding van integriteit ligt gedrag ten grondslag. Mensen overschrijden, bewust of onbewust, normen die blijkbaar niet zodanig verankerd waren dat ze als soft controls konden dienen. Alleen maar aandacht voor harde maatregelen als een gedragscode, incidentenregister of klokkenluidersregeling is blijkbaar niet genoeg. We zien telkens dat formele governance niet in staat is om perverse drijfveren en motieven te beheersen.’

Wat vergroot de kans op niet-integer handelen?

‘Cruciaal is een gemeenschappelijk beeld over wat gewenst en acceptabel gedrag is, intern maar ook extern. Als niet helder is binnen welke lijntjes medewerkers mogen kleuren, hoe kun je dan verwachten dat dat gebeurt? Wil je integriteitsrisico’s beperken, dan moet je dus verder gaan dan het opstellen van regels en procedures. Met name soft controls zoals voorbeeldgedrag en bedrijfscultuur zijn van kardinale waarde voor het effectief managen van integer handelen. Lukt dat, dan kan de mens ook de sterkste schakel zijn, als collega’s elkaar wél aanspreken op overtredingen en verkeerd of onwenselijk gedrag. Bij fraudegevallen focust de buitenwacht te vaak alleen op een individu zonder de vraag te stellen waardoor die fraude heeft kunnen gebeuren. Dan vergeet men dat niet-integer handelen zelden beperkt blijft tot één individu; vaak zit er dan structureel iets niet goed in een organisatie.’

Wel of niet integer: hoe liggen grosso modo de verhoudingen?

‘De vuistregel is dat tien procent van de mensen altijd integer gedrag vertoont, tien procent nooit integer handelt, en het gedrag van de middengroep van tachtig procent wordt bepaald door de omstandigheden. Het mooie is dat je nou juist aan die omstandigheden veel kunt doen. Tegelijk moeten we realistisch blijven: de meeste mensen hebben maar een beperkte intrinsieke motivatie om voortdúrend integer bezig te zijn. Wat ze in ieder geval wel scherp en integer houdt, is steeds strengere wet- en regelgeving. De mogelijkheid van hoge boetes, persoonlijke aansprakelijkheid en fikse straffen dwingt organisaties om hierover een standpunt in te nemen en daarnaar te handelen.’

Wat kun je daar nog meer aan doen?

‘Je moet binnen de organisatie intensief met elkaar praten over integriteit, en zaken daarover vastleggen. Dat is lastig, en bovendien een continue proces dat nooit af is. Praat je er niet met elkaar over, dan kweek je een broeinest van ellende. Periodiek de peilstok in de organisatiecultuur steken is heel waardevol. De mate van aanwezigheid van soft controls binnen de organisatie kan je objectief meten. Stel een veranderprogramma op om cultuur en gedrag in de gewenste richting te sturen. Steek daar voldoende tijd en effort in, want gedrag van mensen verander je niet zomaar.’

Hoe doe je dat precies?

‘Geef bijvoorbeeld dilemma-trainingen waarin mensen gedwongen worden over integer handelen na te denken en daarnaar te handelen. Neem stelling en vertaal dat concreet door naar alle medewerkers en het eigen gedrag, en blijf dat doen… De kracht zit ‘m vaak in de herhaling. Kortom, wees concreet; een monteur wil gewoon weten of hij wel of niet met het busje van de zaak mag rijden in het weekend. En uiteraard: voorbeeldgedrag vanuit de top heeft een olievlekwerking en is dus essentieel.’

Wat is het positieve aan het werken aan integer handelen?

‘Als medewerkers weten wat er van ze wordt verwacht qua integer handelen, en welke afwijkingen niet worden getolereerd, dan geeft dat veel duidelijkheid en motivatie. Het kan de trots op hun organisatie vergroten. Bovendien is uit onderzoek gebeleken dat bedrijven die aan integriteit werken op langere termijn significant beter presteren dan bedrijven die dat niet doen.’

Geertje Strampel is partner van BDO binnen Risk Advisory Services. Eerder werkte ze voor de AFM in het gedragstoezicht op financiële marktpartijen. Klik hier voor contact met Geertje Strampel.

Het volledige interview met Geertje Strampel over het thema integriteit en aanverwante onderwerpen tax transparancy en cyber security, leest u vanaf 27 mei in BDO Scope; het magazine voor internationale ondernemingen en ambitieuze bestuurders en toezichthouders. Deze editie staat geheel in het teken van integriteit. Wilt u BDO Scope graag ontvangen? Stuur dan een emailbericht naar info@bdo.nl