Detecteren, selecteren en acteren
‘Innemen deze kostelijke en kostbare inhoud’, adviseert onze vaste recensent Jacques Gerards van Best Advies over het boek Doorbreken, verandering in de publieke sector van Dirk Jan de Bruijn.
Er voltrekken zich fundamentele veranderingen in onze samenleving. De economie gaat van ‘bezit’ naar ‘gebruik’, de maatschappij van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’ en het publiek domein van ‘rule based’ naar ‘value based’. Deze elkaar versterkende veranderingen vragen om het loslaten van receptuur die allang bewezen heeft niet werkzaam te zijn, zoals meer toezicht, controle, protocollen en regels. Maar dat loslaten blijkt erg problematisch. De vraag is hoe ingesleten patronen ons zo kunnen remmen bij het tegemoet treden van nieuwe vraagstukken en problemen. Het antwoord dat de auteur van het boek Doorbreken, veranderingen in de publieke sector aandraagt, is in wezen simpel doch vergt iets minder eenvoudigs: gedragsverandering.
Anders-denken
‘Digicommissaris’ Bas Eenhoorn leidt het boek in door te wijzen op de balans die de auteur hanteert tussen wijze bestuurlijke lessen van Cicero en de zeven eigenschappen van effectief leiderschap van Stephen Covey, door consequent zijn ‘anders-denken’ te toetsen aan ontwikkelingen in de praktijk en lessen van filosofen en organisatiewetenschappers. Het boek opent met de gedachte dat de veranderende wereld vraagt om een transformatie. Weg van oppervlakkige cosmetische ingrepen naar de dieper liggende drijfveren, de kernwaarden en het eigenaarschap en tegelijkertijd werkzaam, doelgericht en doelmatig op weg naar waar we in de toekomst willen zijn of staan. Dat betekent onder meer een relatie leggen tussen wat we willen (of moeten) bereiken en de vastgeroeste patronen, die daarvoor doorbroken moeten worden.
Vier prioriteiten
De rode draad is een heldere denklijn, die start met vier prioriteiten die elkaar beïnvloeden. De eerste is dat het gaat om het structureren van informatie en niet om het structureren van organisaties. De tweede is het centraal stellen van het maatschappelijk vraagstuk of de maatschappelijke waarde en vandaaruit het creëren van publieke waarde. Derde is veerkracht, het lenig schakelen tussen stijlen en vormen en de vierde is het faciliteren van gedragsverandering. Aan de slag gaan met deze prioriteiten betekent het verlaten van de comfortzone en gaan werken met de drieslag: waarom, wat en hoe. Deze drieslag vertoont enige parallelliteit met de drieslag van het toezicht: informatie inwinnen (detecteren), beoordelen (selecteren) en handelen zoals ingrijpen (acteren).
Vijf vragen
Doorbreken van patronen vergt outside-in denken met behulp van vijf vragen: wat is er aan de hand, waar wringt de schoen, wat betekent dat en hoe doen we het nu (detecteren) en de laatste vraag: hoe doorbreken we de cirkel (doelen stellen/selecteren/waarom en acteren/wat en hoe). Deze vijf vragen worden vervolgens uitvoerig besproken en gelardeerd met aansprekende praktijkcasuïstiek. Aangevuld met de zesde vraag: wat zegt dit alles over het leiderschap? Daarna biedt de schrijver een kijkje in een viertal bestuurskamers, waarin de maatschappelijke veranderingen en de bedachte toekomstgerichte antwoorden geïllustreerd worden. Tot slot opent de auteur zijn eigen motorkap en laat zien hoe hij zelf hiermee aan de slag is. Als schrijver tekent hij zijn eigen patronen uit en biedt De Bruijn een kijkje in zijn werkplaats. Tikkeltje frivool Licht van toon, tikkeltje frivool, toegankelijk en met een goede balans tussen praktijk en theorie wordt er doorgebroken in denken en doen. Een boek dat commissarissen en toezichthouders niet mogen missen. Als lezers krijgen zij een andere kijk op de aanpak van maatschappelijke problemen en op het antwoord op maatschappelijke veranderingen, voorgeschoteld. Innemen deze kostelijke en kostbare inhoud.