Is de wet of het moreel kompas leidend bij belastingbeleid?

Moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen en eerlijk belasting betalen, zoals Jeroen Dijsselbloem bepleit? Of leidt die belastingmoraal tot een minder goed resultaat en concurrentienadeel? Tijdens het Deloitte Boardroom Breakfast werden de grenzen verkend van responsible tax. Belangrijkste les: discussieer erover en wees bereid om de keuzes te verdedigen.

Responsible tax

Het bedrijfsleven bevindt zich op een kruispunt, betoogde Jeroen Dijsselbloem, voormalig voorzitter van de Eurogroep en oud-minister van Financiën, tijdens het Deloitte-werkontbijt voor bestuurders en commissarissen. Het gaat bij belastingbeleid niet langer alleen om het voldoen aan de regels, om je houden aan wat wel en niet mag, aldus Dijsselbloem. ‘Dat is niet genoeg. Je moet je realiseren dat het publiek belang een verantwoordelijkheid van ons allemaal is en niet slechts van de overheid.’ Ook de gedachte dat we alleen maar naar de wet hoeven te kijken voor wat we onder moreel gedrag moeten verstaan, is achterhaald, stelt Dijsselbloem. Bedrijven moeten dus zelf gaan nadenken over hun rol in het publieke domein, zeker na de financiële crisis. Sindsdien is het begrip eerlijkheid bovenaan de maatschappelijke agenda komen te staan. Niet alleen financiële instellingen, maar alle bedrijven worden aangesproken op hun gedrag. En dus ook op hun belastingbeleid, waarin eerlijkheid (fair share) een kernbegrip is.

‘Hier klopt iets niet’

‘Wees duidelijk over de moraal van je bedrijf, vertoon voorbeeldgedrag en leef ernaar’, luidt dan ook het drieledige advies van Dijsselbloem aan zijn gehoor. ‘Als er geen belasting wordt betaald in landen waar het bedrijf actief is, dan moet je je intuïtief realiseren dat er iets niet klopt. En zorg ervoor dat niet alleen de auditcommissie, maar de héle raad van commissarissen regelmatig en grondig over het belastingbeleid discussieert. Dijsselbloem heeft ook nog een praktische tip. Als minister moest hij zijn belastingaangifte standaard laten checken voordat deze werd ingediend bij de Belastingdienst. ‘Het kan voor u als bestuurders en commissarissen wellicht ook nuttig zijn om de afdeling tax naar uw aangiftes te laten kijken. De reputatie van leiders in het bedrijfsleven houdt direct verband met de reputatie van het bedrijf zelf. Uw integriteit houdt direct verband met het vertrouwen dat klanten in uw bedrijf hebben.’

‘Het valt niet meer uit te leggen’

Het pleidooi van Dijsselbloem voor een ethisch reveil op het gebied van tax leidt tot een levendig debat met de zaal. Een van de aanwezige bestuurders en commissarissen betuigt steun aan de stelling dat bedrijven alleen naar wetgeving en belastingverdragen hoeven te kijken bij internationaal belastingbeleid (en niet naar hun morele verantwoordelijkheid). Een andere deelnemer aan het debat is het daar niet mee eens: ‘Als je alleen naar de wet kijkt, zou je altijd kiezen voor het land waar je het minst belasting betaalt. Dat valt niet meer uit te leggen.’ Een derde deelnemer vult aan: ‘Weten en verdragen vormen een extern kompas, terwijl de besluitvorming moet worden gedreven door een intern moreel kompas.’

Moet een bedrijf het beste jongetje van de klas willen zijn?

Dat klinkt mooi, maar hoe zit het dan met de concurrentie van bedrijven die wél slim gebruikmaken van de internationale verschillen in wet- en regelgeving? ‘Als je wilt dat ik me gedraag als het beste jongetje van de klas, dan hak ik mijn eigen kop eraf’, merkt een deelnemer aan de discussie op. Dijsselbloem geeft tegengas: als bedrijven zich afwachtend opstellen en niet zelf de lead nemen op het gebied van responsible tax, dan moet de wetgever wel in actie komen en zullen bedrijven steeds vaker verrast worden door nieuwe regelgeving. ‘Kom dan als bedrijf ook niet bij politici klagen over regeldichtheid of de bemoeienis van toezichthouders.’

Wat zijn de kosten van responsible tax?

Ook Deloitte-partner Patrick van Min wijst de aanwezige bestuurders en commissarissen op het belang van een goede discussie over het belastingbeleid, wát de uitkomst van dat interne debat ook moge zijn. ‘Realiseer je daarbij dat er een tijd kan komen dat je de gemaakte keuzes zult moeten verdedigen.’ Van Min krijgt vaak de vraag van bedrijven wat een verantwoord belastingbeleid hun zal kosten. Het gaat echter vooral om de vraag wat de kosten zijn als het bedrijf zich niet verantwoord opstelt (bijvoorbeeld in de vorm van reputatieschade). Dat is lastig in te schatten, aldus van Min. ‘Je kunt geen getal hangen aan het doen van het goede.’

Acht vragen over tax

Uit interviews met cfo’s blijkt dat raden van commissarissen vaak slechts over een beperkte kennis van tax beschikken, aldus Van Min. Deloitte stelde daarom acht vragen op waarmee onder meer commissarissen zich een onafhankelijke mening kunnen vormen over het belastingbeleid. Verder kan internal audit een belangrijke informatiebron zijn. Tot slot heeft Van Min nog een kleine troost in petto voor de bestuurders en commissarissen in de zaal: bij bedrijven die veel aandacht besteden aan responsible tax, blijkt de belastingdruk juist lager te worden in plaats van hoger. Een gevolg van de toegenomen interesse voor het belastingbeleid in zijn totaliteit. ‘Misschien is er dus toch een getal te hangen aan het goede doen’, besluit Van Min.

Klik hier voor de acht vragen over tax (en het Engelse verslag van de bijeenkomst).

Klik hier voor contact met Deloitte-partner Patrick van Min.