Besluiten nemen in de mist

Change management

‘Het beeld van de heroïsche leider, dat we in- of expliciet graag koesteren en dat het goed doet in de media, is steeds meer een idée fixe. Leiders die aan dit heroïsche beeld willen voldoen, bezwijken onder de druk die zij zichzelf opleggen.’ Dat stelt Marcel Wanrooy van GITP. ‘De toekomst is aan de post-heroïsche leider!’

Het is voor bestuurders een voortdurende opgave om nieuwe ontwikkelingen bij te houden. De informatie-overload is groot en het tempo waarmee informatie tot ons komt en veroudert, is erg hoog. Slimme dashboards zorgen voor reguliere stuurinformatie maar achtergrondgegevens en ‘zachte’ informatie over in- en externe ontwikkelingen zijn lastiger in compacte vorm te genereren. In plaats van prognoses moet men in de bestuurskamer vooral met scenario’s en opties werken en flexibel op emergente gebeurtenissen inspelen. Organisaties kenmerken zich steeds meer door netwerkverbanden, ketens en ‘fluïde’ structuren, waardoor het niet meevalt om overzicht te houden. Oude paradigma’s zoals lange termijn blauwdrukken, enkelvoudige marktstrategieën en overzichtelijke organisatieconcepten volstaan niet meer.

Van én-én naar óf-óf

Van bestuurders wordt verwacht dat ze snel kunnen schakelen (iteratief en cyclisch) en kunnen denken in én-én in plaats van óf-óf oplossingen. Zij bevinden zich in een turbulent en complex krachtenveld en te midden van deze dynamiek moeten zij sturen, richting geven en besluiten nemen. Ook toezichthouders worstelen met het tempo van de veranderingen en de toegenomen complexiteit. Zeker nu zij meer dan voorheen geacht worden een inhoudelijke en actieve klankbordrol te vervullen, dienen zij op de hoogte te zijn van de laatste ontwikkelingen. Ook zíj moeten met een overvloed aan informatie (en weinig tijd) zich toch snel een beeld vormen en richting bepalen. Het is overigens een cynisch gegeven dat men enerzijds met grotere onzekerheden te maken heeft terwijl anderzijds de druk op externe verantwoording en het in-control-zijn groter is dan ooit.

In de mist

Wat betekent dit voor de bestuursverantwoordelijken? ‘Besluiten nemen in de mist’ vraagt persoonlijke stevigheid en durven varen op intuïtie. Intuïtie is een mix van aanvoelen en gerijpte kennis en ervaring. Ap Dijksterhuis toonde wetenschappelijk aan dat mensen júist in complexe situaties op basis van dit buikgevoel effectieve beslissingen nemen. Acting into the unknown, zoals Thijs Homan dit noemt, kan daarnaast ook worden vergemakkelijkt door het inschakelen van specialisten die informatie, analyses en adviezen leveren. Als bestuurders de juiste mensen op de juiste plaats positioneren, kunnen ze blind varen op hun direct reports. Ook toezichthouders moeten gebruik kunnen maken van ondersteunende professionals uit de organisatie. Vooral een goede bestuurssecretaris die documenten voorziet van samenvattingen en duiding is goud waard.

Complexiteit

Omgaan met complexiteit vraagt vooral een nieuw type leiderschap. Het is simpelweg onmogelijk om als CEO alles te overzien, overal verantwoordelijk voor te zijn en op alle gebieden controle uit te oefenen. Het beeld van de heroïsche leider, dat we in- of expliciet graag koesteren en dat het goed doet in de media, is steeds meer een idée fixe. Leiders die aan dit heroïsche beeld willen voldoen, bezwijken onder de druk die zij zichzelf opleggen. Huidige leiders herkennen dit; zij weten dat ze imperfect en ’lerend’ zijn en ze durven fouten toe te geven. Reflectie en leren is belangrijker dan de schijn ophouden van het zeker weten. Het gaat om sense and respond in plaats van command and control. Bovenal vraagt het om een vorm van gedeeld leiderschap. Organisaties kunnen alleen met vereende krachten worden aangestuurd.

Samensturing

‘Samensturing’ in de top van de organisatie en in de RvC of RvT is onmisbaar. De bestuursvoorzitter en de voorzitter van het toezichthoudend orgaan zijn regievoerders van deze samensturing. Ze moeten het proces van gezamenlijke kennisdeling, analyse en besluitvorming regisseren. Dat vraagt geheel andere kwaliteiten dan die van de dominante leider die gewend is zelf als enige aan het stuur te zitten en anderen tot volgers te reduceren. In het huidige leiderschapsdenken nemen we dus afscheid van de heroïsche alleskunner en verwelkomen we de leider die weet te verbinden en een team te smeden. Zelfreflectie, een lerende attitude en uitstekende procesvaardigheden zijn bij dit gedeelde leiderschap een vereiste. De toekomst is aan de post-heroïsche leider!

Klik hier voor direct contact met Marcel Wanrooy, GITP