Anders toezicht houden

Boekbespreking

Hoe kunnen organisaties de weg terugvinden naar hun oorspronkelijke ‘bedoeling’? Anders vasthouden, het nieuwste boek van Wouter Hart, reikt negen sleutels aan voor anders besturen en toezicht houden.

Anders vasthouden

In zijn boek Verdraaide Organisaties liet Wouter Hart zien dat veel organisaties en instellingen van hun oorspronkelijke doel, hun ‘bedoeling’ afgedwaald zijn. Ze besteden veel - zo niet al - hun energie aan het groeiend pakket eisen die vanuit de systeemwereld aan de organisatie gesteld worden. Ze focussen niet of te weinig op de leefwereld van gebruikers (of dat nou leerlingen, studenten en ouders zijn, of zorgvragers dan wel huurders) en professionals (zoals zorgverleners en onderwijsgevenden) en evenmin op de uiteindelijke bedoeling. Voor een onderwijsinstelling is dat het kwalitatief goede onderwijs, het gezonde pedagogische klimaat en de daartoe horende vorming. Voor een zorginstelling is het de door de cliënt bepaalde zorg met kwaliteit van de zorgverlening. Daarmee schetste de auteur het ‘ziektebeeld’ van maatschappelijke organisaties.

Rijnlands werken

Het teruggaan naar de uiteindelijke bedoeling staat niet op zichzelf. In de huidige samenleving is een aantal ontwikkelingen waar te nemen waarvan dit proces een aspect is. Denk aan de beweging dat bottom-up inbreng meer in evenwicht komt met top-down sturing, aan het bewust organiseren van tegenkracht, aan de herwaardering van de professionals en aan het ‘Rijnlands werken’ waarin verantwoordelijkheden zo laag mogelijk in de organisatie worden belegd en er veel ruimte komt voor zelforganisatie.

In control zijn is pure fictie

In Anders Vasthouden reikt de auteur sleutels aan waarmee het werken vanuit de bedoeling vormgegeven kan worden. In de inleiding stelt hij dat er eerst een bewustwording dient plaats te vinden. Wordt bij een vraag, probleem, discussie of situatie gedacht vanuit een of meerdere externe normen, of vanuit de gedachte wat werkelijk nodig is? Wordt beseft waarop werkelijk gestuurd wordt? En wordt gezien dat in control zijn pure fictie is?

Voorkom nieuwe dogma’s

Wanneer professionals, bestuurders en toezichthouders zich bewust worden van het vormgeven van de organisatie vanuit de bedoeling en die als vertrekpunt kiezen voor bestuur en toezicht, kan er een afkeer tegen de systeemwereld en de externe normen ontstaan. Die afkeer heeft niet veel zin, want de systeemwereld is er en zal er op de een of andere manier altijd zijn. Gaan werken vanuit nieuwe dogma’s heeft dus evenmin zin. Wel zinvol is het besef dat er geen simpele antwoorden zijn en het consequent vanuit de bedoeling blijven redeneren en gaan functioneren. Hoe meer de organisatie achter de bedoeling staat, hoe meer kritische vragen er worden gesteld bij de systeemwereld.

Negen sleutels

Vervolgens presenteert de auteur in drie delen met elk drie hoofdstukken negen sleutels die het werken vanuit de bedoeling concreet handen en voeten geven. De beschrijving van de werktuigen is gelardeerd met praktijkvoorbeelden. Begonnen wordt met een hoofdstuk dat de werkelijke opgave in het licht zet, gevolgd door het zoeken van een ander houvast (verankeren van de visie) en het veranderen van het denken van abstracte klanten naar unieke mensen. Het tweede hoofdstuk beschrijft een wakkere leefwereld waarin van oplossing naar oplossend vermogen wordt gewerkt met een passende uitdaging en regels niet worden toegepast naar de letter, maar naar de geest. Het derde hoofdstuk bespreekt de ondersteunende dynamiek, vanuit een cultuur van verantwoordelijkheid nemen en zich verantwoordelijk voelen.

Nadenken over het waarom

Een inspirerend boek dat laat zien dat leven (en onderwijs geven, zorg verlenen, huisvesting bieden, besturen of toezicht houden) gaat over het omgaan met onzekerheden, zoeken en leren, in plaats van zeker weten. Daarmee is het relevant boek voor iedere bestuurder of toezichthouder die nadenkt over het waarom van de organisaties waaraan hij of zij verbonden is, ook buiten de semipublieke sector.

Wouter Hart, in ontmoeting met Marius Buiting en Ruud Klarenbeek, Anders Vasthouden, 9 sleutels voor het werken vanuit de bedoeling. Vakmedianet, 2017.

Klik hier voor meer informatie.